Fan Tarixdan hikoyalar I. Mavzu
Download 4.89 Mb.
|
- Navigate this page:
- Uslublar Vaqti I.
- 25 daqiqa III.
DARSNING BOSQICHLARI
O‘quv mashg‘ulotining borishi I. Tashkiliy qism (2 daqiqa). Dars salomlashish bilan boshlandi. Tiglovchilar davomati aniqlanadi. Sinfning darsga tayyorgarligi tekshiriladi. Tiglovchilar guruhlarga bo‘linib, guruh nomlari yozildi va taoriflandi. Baholash mezonlari bilan tanishtirildi. “ Ofarin “, “ Barakallo “, “Barakat qil” so‘zlari yozilgan shakllar. B aholash mezonlari. “ Ofarin “, “ Barakallo “, “Harakat qil” so‘zlari yozilgan shakllar. O`tilgan mavzuni so`rab o`quvchilar baholanadi. IX.Yangi mavzu bayoni Telegrafning ixtiro etilishi. Telegraf turli xabarlami uzoq masofalarga yozuvli tez uzati shga mo‘ lj allangan qurilmadir.Bunday qurilmani birinchi bo’lib 1832-yildarus olimi P. Shilling ixtiro qilgan. Qurilma xabarlarni nuqta va tirelar (chiziq) ko’rinishida uzatgan. 1837-yilda amerikalik olim S. Morze ham shunday qurilma va unda foydalaniladigan maxsus alifbo yaratgan. Bu alifbo tarixga Morze alifbosi nomi bilan kirgan. Bu alifboda harflar o‘rniga nuqta va tire (chiziq)lar ishlatiladi. Masalan, nuqta va bitta tire « А» harfini; tire va uch nuqta «В» harfini; nuqta, tire va yana ikki nuqta «V» harfini anglatgan. Bu alifbo dunyo xalqlari uchun ko‘p yillar xizmat qildi. Hozirgi kunda esa undan hamon dengiz halokati ro‘y berganligi haqidagi xabami berish chog‘ida foydalanilmoqda. Siz dengiz halokati ro‘y berganligini anglatuvchi belgi «SOS» ekanligini balki bilarsiz. Dengizlarda halokatga uchragan kemalar «SOS» xabarini yuborish uchun Morze alifbosidagi «Uchta nuqta, uchta tire va yana uchta nuqta» belgisini - (signalini) yuboradilar. Bu belgilarni qabul qilib olgan boshqa kema yoki qirg'oq qutqaruv guruhi tezda yordamga yetib kelish choralarini ko'radi. Xalqaro qoida talablari ana shunday. Kalit bosilgach darhol qo‘yib yuborilsa «nuqta», uzoqroq bosib turilsa «tire» belgisini tushiradi. Har bir belgining qaysi harfni anglatishini bilib olgan kishi Morze alifbosida yozilgan yozuvni bemalol o‘qiy oladi. Bizning kunimizdaMorze alifbosiga moslashtirilgan telegraf qurilmasi o‘rniga teletayp qurilmasidan foydalanilayotir. Teletaypda kalit yo‘q, lekin yozuv mashinasidagi yoki kompyuterdagiga o‘xshash harf bosqichlari bor. Xabar jo‘natuvchi uzatuvchi qurilmaga xabar matnini yozadi. Qabul qiluvchi qurilma esa xabarni qog‘oz tasmasiga (lentasiga) yoziboladi. Bugungi kunda qulay aloqa vositalaridan yana biri faksdir. U matnli, jadvalli, rasmli va boshqa shu kabi xabarlarni qanday bo‘Isa shunday ligicha belgilangan j oyga yetkaza oladi. Hozirgi kunda aloqaning bu vositasi deyarli barcha yirik korxona va tashkilotlarda mavjud. Faks qurilmasi yana ko‘p narsalarga qodir. Masai an, u istalgan rasm va hujjatdan nusxa ham olishi mumkin. Telefonning yaratilishi. Bugungi kunda deyarli barcha oilalarda hech bo‘lmaganda bitta uyali telefon apparati bor. U xabar uzatish va qabul qilish uchun juda qulay. Bir so‘z bilan aytganimizda, odamlaming uzog‘ini yaqin qiladigan «dastyor». Xo‘sh, bu dastyoming o‘tmishdoshi bo‘lgan simli telefon apparati qachon yaratilgan? Dastlabki telefon apparatini 1876-yilda Angliyada tug‘ilib Amerikada yashagan A. Bell yaratgan. Keyinchalik dunyoning boshqa mamlakatlari ixtirochilari uni takomillashtirganlar. Bugungi kunda insonlar dunyoning istalgan qismi bilan telefonda aloqa qila oladi. Radio tarixi. Radio nima ekanligini hammamiz yaxshi bilamiz. U turli xil xabarlarni tarqatishda katta ahamiyatga ega. Dunyoda birinchi radioni nems olimi A.S. Popov 1895-yilda ixtiro qilgan. Shu yilning 7-may kuni Rossiya poytaxti Peterburg shahridau ixtiro qilgan radio namoyish qilindi. A.S. Popov keyinroqdunyoda birinchi bo'lib xabarni dastlab 250 metrga, keyinchalik 45 km ga, nihoyat, 150 km ga radio orqali yetkazishga muvaffaq bo'lgan. Radio uchun simlaming keragi yo'q. Radio to'lqinlarga hech qanday masofa to' siq bo' la olmaydi.Radio to'lqinlar sekundiga300 ming km tezlikda tarqaladi. Biz bilan Siz tomosha qilayotgan televizordagi teleko'rsatuvlar ham radio to'lqinlari orqali ekranimizgayetib keladi. Hozirgi kunda radioning ahamiyati cheksiz. Samolyotlar radio aloqa borligi tufayli bexavotir parvoz qiladi. Kosmosga uchgan kosmik raketalar bilan ham radio to'lqinlar orqali doimiy aloqa ushlab turiladi. Ha, radioning xizmati beqiyos. Shuning uchun ham kishilar ms olimi A.S. Po- povning nomini hurmat bilan tilga oladilar. Faks («bajar») - matn, jadval, rasm vaboshqalaming tasvirlarini telefon tarmog'i orqali uzatish. Radio («tarqataman») - xabarlami radio to'lqinlari orqali simsiz uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilma. Download 4.89 Mb. Share with your friends:
| ||||||||||||||||||||||||||||