Yana bir misol tahliliga diqqat qiling. Dildora kechagi uchrashuv haqida zavqlanib gapirdi. Gapda quyidagi gap bo`laklari mavjud:
Dildora (kim? – ega)
gapirdi (nima qildi? – kesim)
kechagi (qaysi? – aniqlovchi)
uchrashuv haqida (nima haqida? – to`ldiruvchi)
zavqlanib (qay tarzda? – hol).
Demak, gap bo‘lagi tobe bog‘lanish doirasida, tobe qism vazifasida kelgan bo‘laklar hisoblanadi. Uning qaysi bo‘lak vazifasida kelayotganligi hokim bo‘lakka nisbatan aniqlanadi.
Gapda kesimgina boshqa bo‘laklarga nisbatlanmagan holda aniqlanadi, chunki uning kesim ekanligini kesimlik shakllari ko‘rsatib turadi. Shuning uchun uni gap tarkibidan topish qiyinchilik tug‘dirmaydi. Qolgan bo‘laklar kesimga nisbatan aniqlanadi. Boshqa bo‘laklar javob bo‘lishi lozim bo‘lgan so‘roqlar kesimga qarab beriladi.
Masalan, Sen Pushkinning sevgan malagi gapida kim? so‘rog‘i kesim vazifasidagi Pushkinning sevgan malagibo‘lagiga bog‘lanadi. Kim? so‘rog‘iga javob bo‘luvchi bo‘lak(ya`ni Sen bo`lagi) ega vazifasida keladi. Demak, ega ham kesimga nisbatan belgilanadi.
Gap bo‘laklari gap tuzilishidagi vazifasiga ko‘ra ikki guruhga, ikki darajaga bo‘linadi.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash:Og’zaki savol-javob.
V.Uyga vazifa. VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________ «Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________ Mavzu: 193-dаrs Yordаmchi so’zlаr Darsning maqsadi: a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda
estetik did, estetik ong, ona tilimizga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish. b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish. Shu bilan bir qatorda
milliy iftihor, qadriyat sifatida e’tirof etish va uni hurmat qilishga o’rgatish.
