Soliqqa tortish haqida tushuncha
Soliqlar davlat xizmatlari va dasturlarini moliyalashtirish uchun zarur mablag'lar bilan ta'minlovchi davlat byudjet-soliq siyosatining muhim tarkibiy qismidir. Ushbu muqaddimada soliqqa tortishning asosiy tushunchalari, uning tarixi va milliy iqtisodiyotdagi roli o'rganiladi.
Soliq stavkalari va tuzilmalari
Soliq stavkalari turlari
Soliq stavkalari qat'iy, proportsional, progressiv yoki regressiv bo'lishi mumkin, ularning har biri o'zining afzalliklari va iqtisodiyotga ta'siriga ega.
Aniqlovchi omillar
Soliq stavkasiga soliq yukining adolatli taqsimlanishini ta'minlovchi foydalilik, to'lov qobiliyati va tenglik kabi tamoyillar ta'sir ko'rsatadi.
O'zbekistonda qo'llash
O‘zbekiston soliq tizimi daromad solig‘i, qo‘shilgan qiymat solig‘i, turli mahalliy soliq va yig‘imlarni o‘z ichiga olgan bir qator stavkalar va tuzilmalardan iborat.
Soliqlarning funktsiyalari
1
Fiskal funktsiya
Soliqlar davlat xizmatlari va infratuzilma kabi davlat xarajatlari uchun zarur mablag'ni ta'minlaydi.
2
Ijtimoiy funktsiya
Soliqqa tortish daromadlar tengsizligini bartaraf etish va jamiyat ichidagi ijtimoiy keskinlikni yumshatish uchun ishlatilishi mumkin.
3
Tartibga solish funktsiyasi
Iqtisodiyotni tartibga solish, investitsiya qarorlariga ta'sir ko'rsatish va muayyan iqtisodiy faoliyatni rag'batlantirish uchun soliqlardan foydalanish mumkin.
Soliqlar o'sishini ta'minlovchi omillar
Aholining o'sishi
Aholi sonining ko'payishi kommunal xizmatlar va infratuzilmaga talabning oshishiga olib keladi, bu esa soliqlarni oshirish zaruratini keltirib chiqaradi.
Urbanizatsiya
Shaharlarning o'sishi ko'pincha yuqori soliqqa tortish hisobiga moliyalashtiriladigan kengaytirilgan davlat xarajatlarini talab qiladi.
Atrof-muhit tashvishlari
Atrof-muhitning ifloslanishi kabi muammolarni hal qilish yangi soliqlar va yig'imlarning joriy etilishiga olib kelishi mumkin.
Daromadlar tengsizligi
Daromadlar tengsizligini kamaytirishga qaratilgan harakatlar ko'pincha progressiv soliqqa tortish orqali boylikni qayta taqsimlovchi soliq siyosatini o'z ichiga oladi.
Soliqqa tortish tamoyillari
Qulaylik
Soliqlar soliqdan moliyalashtiriladigan dasturlar va xizmatlardan foydalanish darajasiga qarab undirilishi kerak.
To'lov qobiliyati
Soliq yuki soliq to‘lovchining boyligi va daromadiga mutanosib bo‘lishi, adolatli taqsimlanishini ta’minlashi kerak.
Kapital
Daromadlari teng bo'lgan va davlat dasturlariga kirish imkoniga ega bo'lgan shaxslar teng soliq to'lashlari kerak.
Soliq va soliq to'lovchi jurnali
Nashr
“Soliq to‘lovchi jurnali” O‘zbekistonda soliq nazariyasi va amaliyotiga oid masalalarni yoritadi.
Mahalliy ahamiyatga ega
Jurnal O‘zbekiston soliq to‘lovchilarining ehtiyojlarini hisobga olgan holda o‘zbek va rus tillarida chop etiladi.
Keng qamrovli qamrov
Jurnal soliqqa oid turli mavzularda chuqur tahlil va tushunchalarni taqdim etadi.
O'zbekiston soliq tizimi
1
Soliq kodeksini tashkil etish
O‘zbekistonning Soliq kodeksi 1997-yilda qabul qilingan bo‘lib, mamlakat soliq tizimining huquqiy asoslarini belgilab berdi.
2
Soliq turlari va taqsimlanishi
Oʻzbekiston soliq tizimi davlat soliqlari, mahalliy soliqlar va yigʻimlarni oʻz ichiga oladi, daromadlar tegishli byudjetlar oʻrtasida taqsimlanadi.
3
Davom etayotgan islohotlar
O‘zbekistonda davriy soliq islohotlari soliq yukini kamaytirish, soliqqa tortishni soddalashtirish va tizimni jahon standartlariga moslashtirishga qaratilgan.
O'zbekistonda soliq islohotlari
Bosqich
Davr
Diqqat qaratilgan
1
1991-1994
Yangi soliq tizimi va qonunchiligini o'rnatish
2
1995-1999
Soliq tizimini takomillashtirish va soliq yukini kamaytirish
3
Davom etmoqda
Soliq yukini yanada kamaytirish va jahon standartlariga moslashtirish