Gabarit chizmalar – gabarit chizmalar buyumlar yoki ular tarkibiy qismlarining kontur yoki soddalashtirilgan tasvirlari bo’lib, ko’rinishlar soni mumkin qadar kam, lekin buymning tashqi qiyofasi to’g’risida to’la tasavvur berishi zarur. Gabarit chizmalarda buyumning tasvirlari iloji boricha soddalashtiriladi va asosiy kontur tashqarisiga chiquvchi buyumning elementlarini ko’rsatmaslikka yo’l qo’yiladi.
Gabarit chizmada ko’rinishlar soni minimum bo’lishi kerak, lekin birikmani tashqi ko’rinishi haqida yetarlicha to’liq ma‘lumot berish kerak. Gabarit chizmada harakatda suriladigan yoki richag, karetka, ilmoqli qopqoqlarni va boshqalar yig’diriladigan qismlarni chetki holati ko’rsatilishi kerak. Gabarit chizmada buyum tasvirini asosiy tutash chiziq bilan, harakatdagi qismning tashqi ko’rinishini chetki holatni ingichka shtrixpunktir chiziq bilan tasvirlanadi.
1-shakl
Montaj chizmalar.Yig’ish chizmasiga qo’yilgan qoida bo’yicha soddalashgan tasvirda bajariladi.
Montaj qilish uchun kerakli tarkibiy qismini ro’yxati va montaj qilinadigan birikma ham, chizmada joylashtiriladi, spesifikatsiya ko’rinishida taxt qilinadi. Ro’yxat o’rniga montaj qilinayotgan birlikni belgilanishi, shuningdek yig’ma birlikni montaj qilish uchun kerakli buyumlar va materiallarni chiqarish chizig’ini tokchasida ko’rsatish mumkin.7 Montaj qilinayotgan bir likni tasvirini asosiy tutash chiziq birlik mahkamlanadigan qurilmani tutash ingichka chiziq bilan chiziladi.
Bu chizmada biriktiriladigan va o’rnatiladigan o’lchamlar ko’rsatiladi (zarur hollarda chekli-chetga chiqish bilan), shuningdek buyumni joylashtirishni o’ziga xos talabini aniqlovchi o’lcham (xonaning devoridan qoldirilgan, qo’shimcha uskunadan qoldirilgan masofa va buyum o’rnatilishi kerak bo’lgan masofani balandlikni o’lchami va hokazo).
AKSONOMETRIK PROYEKSIYALAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT
Qadimgi miniatura asarlaridagi perspektiv yasashlar zamonaviy aksonometriya qonun-qoidalariga to'g'ri keladi. Bunga dunyo madaniyati tarixida o'ziga xos iz qoldirgan Kamoliddin Behzod (1455—1535)ning miniaturalari misol bo'la oladi.
