Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Boshqaruv hisobi qayerda va qachon mustaqil fan sifatida shakllangan?
   
2. 
   Boshqaruv hisobini yuritishdan asosiy maqsad nima?
   
3. 
   Boshqaruv hisobi va moliyaviy hisobning umumiyligi hamda bir-biridan farqini ayting?
   
4. 
   Boshqaruv hisobining konseptual asoslarining yoriting?
   
5. 
   Boshqaruv hisobini tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlarni ayting?
   
6. 
   Boshqaruv hisobining predmetining tasniflang?
   
7. 
   Boshqaruv hisobining uslubi va uning elementlarini ayting?
   
8. 
   Boshqaruv hisobining obyektlari nimadan iborat?
   
9. 
   Boshqaruv hisobining tarkibiy tuzilishini yoritib bering?
   
10. 
    Boshqaruv hisobi qaysi hisob tizimiga kiradi?
    

9-BOB. BUDJETLASHTIRISH VA XARAJATLARNI NAZORAT QILISH

9.1. Boshqaruv hisobining tizimini rejalashtirish

Хo’jalik yurituvchi subyektning ishlab chiqarish quvvati va ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi boshqaruv hisobi tizimini qo’llashni belgilaydi. Boshqaruv hisobining tizimi ma’lumotning hajmi, uning oldiga qo’yilgan maqsadlari, kriteriyalar va maqsadga erishish vositalari, elementlarning tarkibi va ularning o’zaro harakati bilan tavsiflanadi.

Faoliyat turlarini, subyektning tashkiliy tizimini, mahsulotni ma’lumot bilan qamrab olish kengligi bo’yicha tizimli va muammoli hisob jamlamidan va ularning asosli qismlarining maqsadli to’plami tizimidan tarkib topgan to’liq tizimlar farqlanadi.

1. 
   ishlab chiqarish zaxiralarini sotib olish bo’yicha xarajatlarning o’lchovi va baholanishi;
   
2. 
   natural o’lchovlarda ta’minot, ishlab chiqarish, sotish jarayonlarini nazorat qilish;
   
3. 
   xarajatlarni sarflarning moddalari va eyelementlari bo’yicha, vujudga kelish joylari bo’yicha, mahsulot, ish va xizmatlarning turlari bo’yicha guruhlashtirish, bunga xarajatlarni tannarxga kiritish tartibi ham kiradi;
   
4. 
   o’z foydalanuvchilarini muddati, mazmuni va namoyish etish tezligi bo’yicha qondiruvchi ichki va tashqi hisobotlar.
   

• 
  xarajat va daromadlarni rejalashtirish va bashorat qilishda, smetalarni me’yorlashtirish va tuzishda;
  
• 
  sarflar tahlilida va normativlardan chetga chiqishda va mahsulot ishlab chiqarishni daromadliligining tahlilida;
  
• 
  ishlab chiqarish va sotish jarayonida xarajatlar va olinadigan daromadlarning qiymati kriteriyasi bo’yicha tizimli bo’linmalar va subyektning faoliyatini baholashda;
  
• 
  ishlab chiqarish va sotish, kooperatsiyalash, import va eksport, mahsulot assortimenti va boshqa sohada yaqin va keyingi perspektivalarga ko’p variantli boshqaruv qarorlarni qabul qilishda;
  
• 
  xarajatlar va daromadlarning optimizatsiyasini ta’minlovchi zaxira va xarajatlarni boshqarish modulini tuzishda.