Ichki va tashqi ijtimoiy nazoratni taqqoslash jadvali
Aspekt
|
Ichki ijtimoiy nazorat
|
Tashqi ijtimoiy nazorat
|
Ta'rif
|
O'z-o'zini nazorat qilish va o'zini o'zi boshqarish jamiyatning ichki me'yorlari va qadriyatlari asosida shaxs tomonidan amalga oshiriladi.
|
Ijtimoiy normalar va qoidalarga rioya etilishini ta'minlash uchun tashqi organlar (hukumat, politsiya, sud) tomonidan amalga oshiriladigan nazorat va jazo.
|
Manba
|
Ichki e'tiqod, axloqiy qadriyatlar, axloq, din.
|
Qonunlar, qoidalar, normalar, jazolar, sanktsiyalar.
|
Mexanizm
|
O'z-o'zini nazorat qilish, ichki motivatsiya, vijdon, his-tuyg'ular.
|
Tashqi nazorat, jazo, oqibatlardan qo'rqish.
|
Misollar
|
O'z-o'zini tarbiyalash, odob-axloq qoidalariga rioya qilish, yaxshi ishlarni qilish.
|
Politsiya nazorati, prokuratura, jarimalar va jazolar.
|
Jamiyatdagi roli
|
Fuqarolik ongini shakllantirishga ko'maklashish, axloqiy va axloqiy me'yorlarni saqlash, huquqbuzarliklarning oldini olish.
|
Jamiyatda tartib, adolat va xavfsizlikni ta’minlash, qoidabuzarlarni jazolash.
|
Xulosa
Ichki va tashqi ijtimoiy nazorat jamiyat faoliyatining muhim jihatlari hisoblanadi. Ichki ijtimoiy nazorat shaxsning xatti-harakatlarini tartibga soluvchi ichki motivlar va me'yorlarga asoslanadi. Tashqi ijtimoiy nazorat, o'z navbatida, jamiyat tomonidan o'rnatilgan tashqi sanktsiyalar va normalar orqali amalga oshiriladi. Ularning ikkalasi ham jamiyatda tartib va barqarorlikni saqlashda muhim rol o‘ynaydi. Ichki ijtimoiy nazorat o'z-o'zini tarbiyalash va mas'uliyatni shakllantirishga yordam beradi, tashqi ijtimoiy nazorat esa ijtimoiy normalar va qoidalarga rioya qilishni ta'minlaydi. Ijtimoiy nazoratning har ikki turi o‘zaro bog‘liq va bir-birini to‘ldiradi, jamiyatning uyg‘un faoliyatini ta’minlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Bekmurodov M. Sotsiologiya asoslari. T.:1997.
Zborovskiy G.Ye., Orlov G.P. Vvedenie v sotsiologiyu. Yekaterinburg: 1995.
Radugin A.A., Radugin K.A. Sotsiologiya. Kurs lektsiy. – M.: 1993.
Kapitonov E.A. Sotsiologiya XX veka. Istoriya i texnologiya. Rostov-na-Donu. 1996.
Sovremennaya zapadnaya sotsiologiya. Klassicheskie traditsii i poiski novoy paradigm. M.: 1990
Share with your friends: |
