Yuqorida bayon etilganlardan qisqacha hulosa shundan iboratki General Anton Denikinning tarixi va uning fuqarolar urushidagi bolsheviklar bilan kurashi Rossiya tarixidagi eng muhim voqealardan biri bo'lib qolmoqda. Bu davrda Denikin o'zini bolşevik hokimiyatiga qarshi kurashda oq qo'shinlarni birlashtirishga muvaffaq bo'lgan taniqli qo'mondon va arbob sifatida ko'rsatdi.
Biroq, Denikinning hikoyasi, shuningdek, fuqarolar urushi natijasiga sezilarli ta'sir ko'rsatgan ko'plab muvaffaqiyatsizliklar va mag'lubiyatlar bilan ajralib turadi. Tarixchilarning Denikinning ushbu mojarodagi roli haqidagi fikrlari va baholari ziddiyatli va ko'p qirrali. Ba'zi tarixchilar uni Rossiya tarixidagi eng buyuk qo'mondonlardan biri deb bilishadi, boshqalari esa unga tanqidiy munosabatda bo'lishadi va uning strategiyasini noto'g'ri va samarasiz deb bilishadi.
Bularning barchasiga qaramay, Denikinning ahamiyati va uning Rossiya tarixiga qo'shgan hissasini inkor etib bo'lmaydi. Uning fuqarolar urushidagi ishtirokisiz Rossiya boshqa rivojlanish yo'lini bosib o'tishi mumkin edi va bu urush tarixi va uning oqibatlari butunlay boshqacha bo'lar edi.
Shunday qilib, Denikin tarixi va uning bolsheviklar bilan kurashi tarixchilarni o'rganish va tahlil qilish ob'ekti bo'lib qolmoqda. Hisob-kitoblardagi barcha kelishmovchiliklar va qarama-qarshiliklarga qaramay, uning Rossiya tarixiga qo'shgan hissasini va fuqarolar urushining qiyin paytlarida davlatchilikni saqlashdagi rolini yodda tutish kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati
1.Балашов, А. А. Антон Иванович Деникин: Биография / А. А. Балашов. — М.: Международные отношения, 2002. — 416 с.
2.Керзин, Ю. Д. Деникин. — М.: Вече, 2014. — 352 с.
3.Коломиец, И. И. Деникин. — М.: Молодая гвардия, 1991. — 270 с.
4.Корнилов, Л. Г. Воспоминания / Л. Г. Корнилов. — М.: Воениздат, 1993. — 656 с.
5.Шарапов, А. И. Белое движение: Очерки истории гражданской войны / А. И. Шарапов. — М.: Наука, 2005. — 384 с.