Ichki va tashqi ijtimoiy nazorat o'rtasidagi asosiy farqlar Ichki va tashqi ijtimoiy nazorat odamlarning jamiyatdagi xatti-harakatlarini tartibga solishning ikki xil yondashuvidir. Ular tabiati, manbalari va amalga oshirish usullari bilan farqlanadi.
Ichki ijtimoiy nazorat: Ichki ijtimoiy nazorat insonning ichki motivlari va qadriyatlariga asoslanadi. Bu axloq, axloq va adolatning ichki tuyg'usiga asoslangan xatti-harakatlarning o'zini o'zi boshqarishini ifodalaydi. Kuchli ichki ijtimoiy nazoratga ega bo‘lgan kishilar jamiyat qonun-qoidalari va me’yorlariga tashqi majburlash tufayli emas, balki jamiyat farovonligi uchun to‘g‘ri va muhim deb hisoblaganlari uchun amal qiladilar . Ular jamiyat oldidagi mas’uliyatni his qilib, yaxshi fuqaro bo‘lishga intiladi.
Tashqi ijtimoiy nazorat: Tashqi ijtimoiy nazorat hukumat, qonunlar, politsiya va sud tizimi kabi tashqi kuchlar va institutlar orqali amalga oshiriladi. Uning asosini tashqi majburlash va jamiyat qoidalari va normalarini buzganlik uchun jazolash yotadi. Tashqi ijtimoiy nazorat jamiyatda tartib va barqarorlikni saqlashga, shuningdek, uning a’zolarining huquq va manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan. U qonun oldida adolat va tenglikni ta'minlaydi, tartibni buzganlarni jazolaydi.
Asosiy farqlar: Ichki va tashqi ijtimoiy nazorat o'rtasidagi asosiy farqlarni quyidagicha ajratib ko'rsatish mumkin:
Manba: Ichki ijtimoiy nazorat insonning ichki motivlari va qadriyatlaridan kelib chiqadi, tashqi ijtimoiy nazorat esa tashqi kuchlar va institutlar orqali amalga oshiriladi.
Motivatsiya: ichki ijtimoiy nazorat ichki axloq va adolat tuyg'usiga asoslanadi, tashqi ijtimoiy nazorat esa tashqi majburlash va jazoga asoslanadi.
O'z-o'zini tartibga solish: ichki ijtimoiy nazorat xulq-atvorni o'z-o'zini tartibga solishni o'z ichiga oladi, tashqi ijtimoiy nazorat esa tashqi kuchlar va institutlar orqali amalga oshiriladi.
Ustuvorlik: ichki ijtimoiy nazorat ichki motivlar va qadriyatlarga, tashqi ijtimoiy nazorat esa tashqi majburlash va jazoga ko'proq e'tibor beradi.
Ichki va tashqi ijtimoiy nazorat o'zaro bog'liq va bir-birini to'ldiradi. Jamiyat tartib va barqarorlikni ta’minlash hamda o‘z a’zolarining huquq va manfaatlarini himoya qilish uchun har ikkala nazorat shakliga muhtojdir.
