Sulfat kislotani ishlab chiqarish po‘lat ishlab chiqarish kabi mamlakatning texnikaviy rivojlanish darajasini bildiradi. Ishlab chiqarish ko‘lami va ishlatilish turlari bo‘yicha sulfat kislotasi po‘lat singari xalq xo‘jaligida oldingi o‘rinlardan birini egallaydi.
Sulfat kislotani ishlab chiqarish po‘lat ishlab chiqarish kabi mamlakatning texnikaviy rivojlanish darajasini bildiradi. Ishlab chiqarish ko‘lami va ishlatilish turlari bo‘yicha sulfat kislotasi po‘lat singari xalq xo‘jaligida oldingi o‘rinlardan birini egallaydi.
Texnikaning rivojlanishi bilan sulfat kislotani ishlatish sohalari kengayib bormoqda. Ammo sulfat kislotasini iste’mol qiluvchi eng katta iste’molchi bu mineral o‘g‘it zavodlari hisoblanadi.
Sulfat kislotasini ishlab chiqarishni ko‘paytirish zarurati tufayli hozirgi kunda bolinmas quvvatlarni 1000 va 1500 t/sut (100% li H2SO4 ga hisoblanganda) oshirish yo‘li bilan amalga oshirilmoqda va bitta korxonada parallel ishlaydigan bir necha tizimlar qurilmoqda. Korxonada bo‘linmas quvvatlarni va ekspluatatsion xarajatlarni kamaytirish lozim. Ikkita parallel ishlayotgan sulfat kislotasi tizimlarini qurish solishtirma kapital sarmoyani 7,0-7,5%, kislota tannarxini 5,0-5,5% kamaytiradi va ishlab chiqarish unumdorligini 75-80% ga oshiradi.
1. UMUMIY MA’LUMOTLAR
Biroq, sulfat kislotasini bitta korxonada ishlab chiqarishni ko‘paytirish bilan atmosferaga chiqib ketuvchi oltingugurt ikki oksidi gazining miqdori ortadi. Bundan tashqari chiqib ketayotgan oltingugurt ikki oksidi atrof-muhitni ifloslantiribgina qolmasdan, balki xomashyoni butunlay yo‘qotishga olib keladi, bu bilan 1 t ishlanadigan mahsulot sarfi koeffitsiyenti ortadi. Masalan, 1500t/sut H2SO4 ishlab chiqaradigan kontakt apparatda sutkasiga havoga chiqib ketadigan gazlar bilan 20 t gacha xomashyo yo‘qoladi, 300 t/sut quvvat bilan ishlaydigan kontakt apparatlari esa 4 t yo‘qotadi. Shuning uchun zamonaviy intensiv tizimlar alohida ajralib chiqadigan gazlarni zararsizlantirish qo‘shimcha bodimlarga ega bodib, ular ishlangan SO2 hajmini 0,03 % gacha kamaytirib, sanitar normaga yetkazib beradi.
Biroq, sulfat kislotasini bitta korxonada ishlab chiqarishni ko‘paytirish bilan atmosferaga chiqib ketuvchi oltingugurt ikki oksidi gazining miqdori ortadi. Bundan tashqari chiqib ketayotgan oltingugurt ikki oksidi atrof-muhitni ifloslantiribgina qolmasdan, balki xomashyoni butunlay yo‘qotishga olib keladi, bu bilan 1 t ishlanadigan mahsulot sarfi koeffitsiyenti ortadi. Masalan, 1500t/sut H2SO4 ishlab chiqaradigan kontakt apparatda sutkasiga havoga chiqib ketadigan gazlar bilan 20 t gacha xomashyo yo‘qoladi, 300 t/sut quvvat bilan ishlaydigan kontakt apparatlari esa 4 t yo‘qotadi. Shuning uchun zamonaviy intensiv tizimlar alohida ajralib chiqadigan gazlarni zararsizlantirish qo‘shimcha bodimlarga ega bodib, ular ishlangan SO2 hajmini 0,03 % gacha kamaytirib, sanitar normaga yetkazib beradi.
Sulfat kislotaning ishlatilishi. Sulfat kislota xalq xo‘jaligida katta miqdorda ishlatiladi. Shuningdek, tannarxi bo‘yicha arzon va eng kuchli kislotalardan biridir. Ayniqsa, o‘g‘it sanoatida, tibbiyotda, to‘qimachilik, kimyo sanoatida nam gazlarni quritishda, mudofaada, neftni qayta ishlash sanoatida, ammiakli chiqindi gazlardan ammiakni ushlab, ammoniy sulfat kabi mineral o‘g‘it ishlab chiqarishda ko‘p ishlatiladi. Ekstraksion fosfor kislotasini ishlab chiqarishda ham sulfat kislotasi ko‘p ishlatiladi.
