Xmlns: w="urn: schemas-microsoft-com: office: word"
Download 40.24 Kb.
|
1 2
6 Mavzu O’simliklar hayotida fosforning roli reja-fayllar.org|
xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word" xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40"> 6 Mavzu: OSIMLIKLAR HAYOTIDA FOSFORNING ROLI Reja: Osimliklarning fosforga talabchanligi tabiiy manbasi. Fosforli oitlar. Tayanch sosimliklar oziqlanishi, organik birikmalar, organik birikmalar, ortafosfat kislotasi, muhit, tuproqlar. 1. Osimliklar oziqlanishida eng muhim elementlardan bosimliklarda kechadigan modda almashuv jarayonining asosiy qismi (sintetik jarayonlar) faqat fosfor kislotasining ishtirokida amalga oshadi. Oladi. Mineral formadagi fosfor osimliklar fosforni Tuproqdan ortafosfat kislotasining anionlari shaklida osimliklarga organik birikmalar (efir, qand, kislota va spirtlar) holida kiradi. Ozlashtirilgan fosforning bir qismi olgan murakkab birikmalar hosil bosimliklar tarkibida DNK va RNK mavjud bolsa, lipoidlar, fosfatidlar, fitinlar kabi bir qator organik moddalar tarkibini asosan fosfor tashkil etadi. Fosfatidlar fizik va kimyoviy xossalari bilan moylarga osimliklarning xosimliklarni fosfor bilan oziqlashni mesimlik tarkibidagi fosfatidlar miqdori ham osha boradi. Ular protoplazmaga ijobiy tasimlikning suv rejimi va modda almashuv jarayonini yaxshilaydi. Fitin - zaxira modda bolib, oqimalari va urugp boladi. Fitin oson gidrolizlanib, fosfat kislotasi hosil qiladi. Fosfat kislotasi ominlab turadi. Oqimalarida mavjud yana bir fosfor birikmasi glyukofosfatitdir. Bu birikma ozgarishida va boshqa bir qator hayotiy hodisalarda muhim rol osimlik yoshi va oziqlanish sharoitiga qarab, 0,1-1,0% atrofida boni oqsillar, yogladi. Osimliklarda organik moddalar tarkibidagi fosfordan tashqari, anorganik fosfatlar ham bosimliklarda fosforning ahamiyati yana shundan iboratki, u organizmda azotli moddalarning almashinuvini tartibga solib turadi. Olum miqdorda bosimlikda kechadigan deyarli hamma jarayonlarda bevosita ishtirok etib, ominlangandagina, undan yuqori hosil olish mumkin bosimliklarning fosforga talabchanligi. fosforning tabiiy manbasi. Olib, osimliklar meta- va pirofosfatlardan ham foydalanishi mumkin. Tuproqda uchraydigan bir valentli kationlarning ortofosfat kislotasi bilan hosil qiladigan tuzlari suvda yaxshi eriydi. Uni ozlashtiradi. Metafosfat kislotaning bir valentli kationlari bilan hosil qiladigan tuzlari ham suvda yaxshi eriydi. Ikki valentli kation fosfatlardan ortafosfat kislotasining basimliklar qiyinchilik bilan ozlashtira olmaydi. Oich davrida, fosforga oladi. Odan (chigitdan) unib chiqish fazasida fosfor bilan tominlanmasa, keyin qornini qoplab bosimliklarda kechadigan olish jarayonini sekinlashtiradi yoki umuman tozlashtirilishga halaqit beradi va nihoyat hosildorlikning keskin kamayib ketishiga sabab booglmasa, yosh niholning oxtaydi. M.A.Belousov tomonidan orsatadiki, paxta uruggsib rivojlanishi keskin susaygan, hosil bosib rivojlanishi davrida oitlar turiga qarab, tarkibida qancha miqdorda fosfor saqlay olishini 71-jadvaldan kosib rivojlanishi davrida uning organlarida tolumoti)
Bu jadvaldan koggonggi fazalar tomon kamayib borgan. Gozbekistonning hamma viloyatlarida agrokimyo xizmati laboratoriyalari mavjud bojalikning ekin ekiladigan maydonlaridagi fosfor, kaliy va boshqa bir qator elementlar miqdori aniqlanib, agroximkartogrammalar tuzilgan. Fosfor oitining Tuproqdagi yillik meyori, azot melishi kerak. Paxtachilikda mineral oitlardan foydalanish, ayniqsa, paxta-beda almashlab ekishda, bedaning tuproq tarkibidagi azot miqdorini oshirishini hisobga olib, azotga nisbatan fosfor miqdorini quyidagicha belgilash tavsiya etiladi. (72-jadval). Download 40.24 Kb. Share with your friends:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 2