Mavzu: Tabiiy resurslar va ulardan oqilona foydalanish

Download 1.17 Mb.

Date	29.02.2024
Size	1.17 Mb.
	#63691

3-ma\'ruza

Mavzu:TABIIY RESURSLAR VA ULARNING TURLARI

Reja:
Tabiiy resurslarning kelib chiqish manbalari bo'yicha tasnifi.
Ishlab chiqarishda foydalanish uchun tabiiy resurslarning tasnifi.
Tabiiy resurslarning tugash darajasiga ko'ra tasnifi.

Tabiiy resurslar haqida tushuncha

Tabiiy resurslar - bu inson moddiy ne'matlarni yaratish uchun foydalanadigan tabiiy ob'ektlar va hodisalar bo'lib, ular nafaqat insoniyatning mavjudligini ta'minlashni, balki hayot sifatini bosqichma-bosqich yaxshilashni ham ta'minlaydi.

Tabiiy resurslarning tasnifi

Kelib chiqishi bo'yicha

■ biologik,
■ minerallar,
■ energiya
Ishlab chiqarishda foydalanish orqali
■ yer fondi,
■ o'rmon fondi,
■ suv resurslari,
■ gidroenergetika resurslari,
■ fauna resurslari,
■ foydali qazilmalar
Tugash darajasiga ko'ra resurslar
■ tuganmas resurslar
■ tugaydigan resurslar:
● qayta tiklanadigan manbalar
● qayta tiklanmaydigan resurslar

Tabiiy resurslarning kelib chiqish manbalari bo'yicha tasnifi.

Tabiiy resurslar
biologik resurslar
Mineral resurslar
Energiya resurslari
Produsentlar
Konsumentlar
Redusentlar
Rudali mineral xom ashyo
Metall bo'lmagan mineral xom ashyo
Tabiiy qurilish materiallari
Quyosh energiyasi
Termal manbalar energiyasi
Atom energiyasi
Yoqilg'i energiyasi

Tabiiy resurslarning kelib chiqish manbalari bo'yicha tasnifi.

Biologik resurslar biosferaning barcha tirik muhitni tashkil etuvchi komponentlari: ishlab chiqaruvchilar, iste'molchilar va ulardagi genetik material bilan parchalanuvchilardir (Reimers, 1990).
Ular insonlar uchun moddiy va ma’naviy ne’matlar manbalaridir.
Bu yerda savdo ob'ektlari, madaniy o'simliklar, uy hayvonlari, go'zal landshaftlar, mikroorganizmlar, ya'ni o'simlik resurslari, hayvonot dunyosi resurslari va boshqalar kiradi. Genetik resurslar alohida ahamiyatga ega.

Tabiiy resurslarning kelib chiqish manbalari bo'yicha tasnifi.

Mineral resurslar iqtisodiyotda mineral xom ashyo yoki energiya manbalari sifatida foydalaniladigan litosferaning barcha foydali moddiy komponentlaridir.
Minerallar quyidagilar bo'lishi mumkin:
ruda, agar undan metallar olinsa (temir, alyuminiy, mis, qalay va boshqalar),
metall bo'lmagan , agar metall bo'lmagan komponentlar (oltingugurt, fosfor va boshqalar) olinadigan bo'lsa,
tabiiy qurilish materiallari (ohaktosh, qum, shag'al va boshqalar).

Tabiiy resurslarning kelib chiqish manbalari bo'yicha tasnifi.

Energiya resurslari Quyosh va koinot energiyasi, atom energiyasi, yoqilg'i-energetika, issiqlik va boshqa energiya manbalarining yig'indisi deb ataladi.

Ishlab chiqarishda foydalanish uchun tabiiy resurslarning tasnifi.

Yer fondi
O'rmon fondi
Suv resurslari
Mamlakat va dunyodagi barcha erlar o'z maqsadlariga quyidagi toifalarga kiritilgan: qishloq xo'jaligi, aholi punktlari, qishloq xo'jaligidan tashqari (sanoat, transport, konchilik va boshqalar). Jahon yer fondi - 13,4 mlrd.
Qishloq xoʻjaligi va alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni tashkil etish uchun ajratilgan oʻrmon oʻsadigan yoki oʻsishi mumkin boʻlgan yer fondining bir qismi; u biologik resurslarning bir qismidir
Xalq xo'jaligida turli maqsadlarda foydalanish mumkin bo'lgan yer osti va yer usti suvlari miqdori (chuchuk suv resurslari alohida ahamiyatga ega, ularning asosiy manbai daryo suvlari)

Gidroenergetika resurslari

Gidroenergetika resurslari

Daryo, okeanning to'lqin harakati va boshqalar.
Fauna-Flora resurslari
Odamlar ekologik muvozanatni buzmasdan foydalanishi mumkin bo'lgan suvlar, o'rmonlar, sayozliklar aholisi soni
Foydali qazilmalar
(ruda, noruda, yoqilg'i-energetika resurslari) - er qobig'ida xalq xo'jaligida foydalanish mumkin bo'lgan foydali qazilmalarning tabiiy to'planishi, foydali qazilmalarning to'planishi esa ularning konlarini tashkil qiladi, zaxiralari sanoat ahamiyatiga ega bo'lishi kerak.

Tabiiy resurslarning tugash darajasiga ko'ra tasnifi.

Tabiiy resurslar
Tugaydigon
Tuganmaydigon
Yer osti boyliklari
Tuproq, oʻsimlik va hayvonot dunyosi, ayrim foydali qazilmalar
Kosmos
Quyosh radiatsiyasi, dengiz to'lqinlari va boshqalar.
Okean
Suvlari
Qayta tiklanmaydigan
Qayta tiklanadigan

Download 1.17 Mb.

Share with your friends: