Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali mustaqil ishi
Download 313.94 Kb.
|
- Navigate this page:
- «samaradorlik koeffitsienti»
| Rasm. 3.2. IMT samaradorligining darajaga bog’liqligi. avtomatlashtirish: 1- oddiy tizimlar uchun; 2 - murakkab tizimlar uchun.
Umumiy holda, bu sarflar uchta komponentdan iborat: tizimni yaratish qiymati Cva, operatorlarni o‘qitish qiymati Cop va operatsion xarajatlar Ce. Operatsion jarayoni bilan bog’liq holda, xarajatlar C va Cop , qoida tariqasida, kapitaldir. Keyin IMT dagi umumiy qisqartirilgan xarajatlar ifoda bilan aniqlanadi. (3.8) bu erda En - standart iqtisodiy koeffitsient. kapital xarajatlarning samaradorligi. W C imt ning ma’lum qiymati uchun S , Sop va Se alohida komponentlari o‘rtasida xarajatlarni qayta taqsimlash orqali IMT ning umumiy samaradorligining turli qiymatlarini olish mumkin. Yoki, IMTning berilgan samaradorligi ularning alohida komponentlar o‘rtasida taqsimlanishiga qarab turli sarflar yordamida ta’minlanishi mumkin. Sarflarni S, Sop va Se ni qayta taqsimlash orqal IMT ni texnik-iqtisodiy optimallashtirish metodlari (kamida WChMda berilgan samaradorlkni olish uchun yoki berilgan qiymatda W IMTning maksimal samaradorligini olish), ishda hisobga olinadi. IMT ni tahlil qilish va baholashda ergonomik ko‘rsatkichlar katta ahamiyatga ega. Ular «inson-mashina» tizimining o‘ziga xos xususiyatlarining yig’indisini hisobga oladi, unda inson faoliyatini amalga oshirish imkoniyatini ta’minlaydi. Ergonomik ko‘rsatkichlar yaxlit ergonomik xarakteristikani, kompleks, guruh va yagona ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga olgan ierarxik tuzilmani ifodalaydi. Ko‘rib chiqilayotgan ko‘rsatkichlar yordamida IMTning bir yoki bir nechta o‘xshash xususiyatlarini baholash mumkin. Ba’zan ular muhandislik va psixologik muammolarni hal qilish uchun etarli bo‘lmasligi mumkin. Bunday holda, «inson - mashina» tizimining sifatiga uning barcha asosiy xususiyatlarining kombinatsiyasi sifatida yaxlit baho berish kerak. Shu maqsadda IMT samaradorligi tushunchasi qo‘llaniladi, bu tizimning unga yuklangan funktsiyalarni bajarishga moslashish darajasi sifatida tushuniladi. IMT samaradorligini aniqlashda quyidagi qoidalarni hisobga olish kerak: to‘liq integral baholashni olish uchun IMT sifatining barcha shaxsiy ko‘rsatkichlarini hisobga olish kerak; - ushbu tizimdagi ahamiyatini tavsiflovchi bir qator «vazn» bilan umumiy baholashga kiritilishi kerak; - qisman ko‘rsatkichlar turli xil jismoniy ma’nolarga ega va turli miqdorlarda o‘lchanganligi sababli, ular biron bir standartga nisbatan o‘lchovsiz va normallashtirilgan shaklga tushirilishi kerak. Shuni ta’kidlash kerakki, barcha xususiy ko‘rsatkichlar, ularning samaradorlikka ta’siri nuqtai nazaridan, ortib borishi yoki kamayishi mumkin. Shuning uchun muvofaqqyitlashtirish quyidagicha amalga oshiriladi: ko‘rsatkichlarni oshirish uchun (3.10) pasaygan stavkalar uchun (3.11) bu yerda Ei va Ei mos ravishda i -g o xususiy indikatorning normalangan va mutlaq qiymati ; E max va Emin - mavjud yoki taxmin qilingan shunga o‘xshash tizimga ega bo‘lgan i -g o xususiy ko‘rsatkichining maksimal (minimal) qiymati. Tizimning samaradorligi ma’lum bir qisman ko‘rsatkichlar to‘plami sifatida taqdim etiladi. Eng ko‘p ishlatiladigan qo‘shimcha funktsiya (3.12) bu erda ai - «og’irlik» koeffitsientlari, ularning yig’indisi birga teng bo‘lishi kerak; n - hisobga olingan alohida ko‘rsatkichlar soni. E qiymati uchun ko‘rib chiqilgan shartlar bajarilganda, IMT noldan birgacha bo‘lgan qiymatlarni oladi va «inson -mashina» tizimining o‘ziga xos «samaradorlik koeffitsienti» ni ifodalaydi. Download 313.94 Kb. Share with your friends:
|