Psixologiyaning ong haqidagi bilimlar doirasining rivojlanishi
Download 82.5 Kb.
|
- Navigate this page:
- Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish
- Ren Dekart
|
ONGNI FAOLIYATDA RIVOJLANISH TAMOYILI Reja: Kirish Ongning psixikaning kriteri sifatida ajratilishi. XUP asrda filosofik bilimlarda emperik psixologiyaning kurtaklari Assotsiativ psixologiyaning shakllanishi XUSH asrning oxiri X1X asrningboshlarida psixologik g’oyalarning vujudga kelishi. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish Psixologiyaning ong haqidagi bilimlar doirasini rviojlanishi XUP asrning birinchi yarmidan X1X asrning birinchi yarmigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. XSH asrdan so’ng psixologiya sxolastika biimlar girdobidan asta-sekinlik bilan Emperik bilimlar doirasiga o’ta boshladi. Bu esa psixologiyani, ongni va uning kelib chiqishi haqidagi ta’limotni vujudga keltirdi. XUP-X1X asrdagi ko’pgina olimlar ongni psixikaning kriteri sifatida ajratishga harakat qildi. Bu ta’limotga yondoshuv, ba’zi olimlarda mexanik qarashlarni, ba’zilarda senzualizmni shakllantiradi, yana ba’zilarda esa sub’ektiv idealizmni, yana elementar materializm dunyoqarash yuzaga keldi. Lekin hamma yo’nalishlarda bilish jarayonini o’rganish va bilish nazariyasini yaratish faqat ong yordamidagina amalga oshadi, degan tushunchani ilgari surdi. Bu bilimlarning rivojlanishiga va yuzaga kelishiga dastlabki harakatlarni amalga oshirgan olim Ren Dekart edi. Uning lotincha nomi Kortezi (Renatoz Kortezi) deb yuritilgan. Frantsuz faylasufi fizik va matematik (1596-1650 yillarda) Gollandiyada yashab ijod etgan. Uning nomi bilan psixik bilimlarning rivojlanishi bosqichining shakllanishi bilan bog’liqdir. Faylasufning ong haqidagi fikrlari psixologiyada psixofizik muammoni yuzaga keltirdi. Aristotelning XUP-X1X asrgacha mavjud bo’lib kelgan «Jon» haqidagi ta’limotiga tub o’zgarish kiritilgan. Psixika bu insonning ichki dunyosi va ruhiy borlig’a ega. Tanaga va tashqi materiyaga qarama-qarshi hisoblangan. Ular butunlay boshqa-boshqa deyiladi. Bu ta’limotni emperik yo’l bilan o’rganishga dav’at qiladi va sistemasini yaratdi. Uning fikrlari X1X asrning 2-chi yarmigacha falsafa fanida, so’ng psixologiya fanida ishlab chiqila boshladi. U fanga birinchi bor refleks tushunchasini kiritdi va bu tushuncha bilan hayvonlarning yashash sharoitini, ichki va tashqi dunyosini, inson hatti-harakatlarining tabiiy asoslarini o’rganishga kirishdi. Dekart yaratgan sistemasi falsafada va psixologiyadagi yo’nalishlari bir-biriga bog’liqdir. Bu uning o’limi oldidan yozgan «Jon hohishi» (Strasti dushi) asarida yaqqol ko’zga ko’rinadi. Dekart birinchi navbatda hissiy olamni borligiga ikkilanadi. His qila olish darajasidagina biz tashqi olamni anglaymiz. His ila olmaganda esa tashqi olamni anglay olmaymiz. YA’ni bizning sezgilarimiz hamma tashqi olamni his qilish xususiyatiga qodir emas. Butun hayotimiz davomida aqalli bir marta bo’lsa ham, bizni o’z hislarimiz aldaydi, u Aristotelning jon, tana alohida-alohida,-degan fikriga qarama-qarshi chiqadi. «Men» tushunchasini shakllantiradi. «Men» tushunchasida (shubha) eng asosiy deb hisoblaydi. Agar hamma shubhali ko’rinishlardan shubhani ajratadigan bo’lsak faqat shubhaning o’zi qoladi, bu esa tafakkurdir. Download 82.5 Kb. Share with your friends:
|