Nodyn i’r tiwtor 5 cd 1: cynnwys 9

GWRANDO A DEALL

i) Beth oedd yn rhoi’r pleser mwyaf i John Roberts Williams wrth weithio ar Y Cymro?

ii) Yn ôl y siaradwr, pwy sydd ar fai pan fydd papur yn methu?

iii) Pa fath o bobl roedd yn falch eu bod yn darllen Y Cymro?
iv) Faint oedd cylchrediad y papur pan ddechreuodd e ar ei waith?
v) Pam mae’n anodd gwerthu papur cenedlaethol?
vi) Pam mae pobl yn hoffi darllen papurau bro?
vii) Pa ffactor oedd yn allweddol yn llwyddiant Y Cymro?
viii) Ydy papurau bro yn fygythiad i bapur cenedlaethol ym marn y siaradwr?
ix) Ble roedd Y Cymro’n gwerthu orau?
x) Pa ardaloedd oedd yn anodd? Pam?

IAITH

a) Diffiniwch yn Gymraeg:
cylchrediad bygythiad di-ben-draw golygydd angerddol argraffiad.

b) Pa air nad yw’n perthyn yn ramadegol neu o ran ystyr i bob un o’r setiau hyn? Pam?

i) adlewyrchiad; methiant; cyfeirio; bygythiad

ii) cyfnod; adeg; oes; traddodiad

iii) cyfeiriadau; angerddol; cyson; di-ben-draw

iv) haneru; golygu; dyblu; treblu.

c) Mae John Roberts Wiliams yn sôn am ‘sbelio’ neu sillafu.
Dyma’r wyddor Gymraeg:
A B C Ch D Dd E F Ff G Ng H I L Ll M N O P Ph R Rh S T Th U W Y

Nawr rhestrwch y geiriau hyn yn nhrefn yr wyddor:

trosglwyddo; canu; lafant; golygu; rhad; angerddol; traddodiad; adlewyrchiad;

cenedlaethol; ras; ager; chwarae; thus; Llanelli.

TAFODIAITH

O ran geirfa a phatrwm, does dim llawer o ôl tafodiaith ar iaith John Roberts Williams na’r cyfwelydd yn y darn hwn, ond beth yw’r nodweddion sy’n bradychu eu cefndir?

TRAFOD

Trafodwch un o’r pynciau hyn mewn grwpiau:

i) Faint o werth sydd i bapurau bro?

ii) Sut byddech chi’n newid eich papur bro?

iii) Oes angen papur dyddiol Cymraeg? Pam?

iv) Beth yw hanfod newyddiadurwr da?

v) Ydych chi’n darllen papur newydd? Os nad ydych, sut rydych chi’n derbyn

newyddion y dydd?

YMADRODDION

di-ben-draw; di-droi-nôl; di-dderbyn-wyneb

YSGRIFENNU

Fy hoff adran o’r papur newydd.
Ysgrifennwch erthygl fer i’ch papur bro.

JONSI’N SGWRSIO Â MIRIAM JAMES AM EI GWAITH MEWN SIOP LYFRAU

[Y cyflwynydd radio, Jonsi, yn sgwrsio â Miriam James, Llangeler, am ei gwaith mewn siop lyfrau ac oriel gelf]

GEIRFA

gwledig cymreigaidd cymharu â ffin ehangu

oriel luniau arlunio amaethyddol cymeriadau perchen

yn bennaf ers talwm addas uniongyrchol anhygoel dramor gwreiddiol

GWRANDO A DEALL
i) Ble yn union mae Llangeler?

ii) Pa fath o ardal yw hi?

iii) Pa rannau o Gymru sy’n gymreigaidd yn ôl Jonsi?

iv) Sut mae dwyrain Cymru’n wahanol?

v) Ble mae Miriam James yn gweithio?

vi) Beth yn arbennig sydd wedi digwydd i’r siop yn ystod y flwyddyn?

vii) Pa arlunydd sy’n arddangos ei waith yno?

viii) Beth yw ei hoff destunau?

ix) Gwaith sawl artist sydd yn yr oriel?

x) Beth oedd problem yr arlunydd oedd yn ffrind i Jonsi?

xi) Ble yn union mae’r siop?

xii) Ydy Miriam James yn arlunydd?

xiii) Beth mae Jonsi’n hoffi ei wneud dramor?

xiv) Faint mae e’n ei wybod am arlunio?

IAITH

a) Un o nodweddion iaith Jonsi yw ei fod ynhoffi defnyddio tagiau ar ddiwedd brawddeg.
Dyma rai:
yn dydy; nag ’dan; ynte fa; yn does; yn dydyn.
Gwrandewch ar y recordiad yn ofalusgan nodi pob tag a glywch. Wedyn, ychwanegwch
y tagiau cywir i’r canlynol:
i) Fyddai e byth yn twyllo,……………………………………..?
ii) Yng Nghaerdydd roedd e’n gweithio,……………………...?
iii) Does dim arian ’da nhw, ……………………………………?
iv) Fe brynodd e’r ceffyl, ………………………………….……?
v) Ddylai e ddim siarad fel ’na, ……………………………….?
vi) Dw i’n iawn, ………………………………….………………?

vii) Dwyt ti ddim yn credu hynny, ……….…..……...…….……?

viii) Mi ddaw o rwan, ..……….……..………….………….……..?

b) Edrychwch ar y gwahanol ddefnydd a wneir o’r canlynol a phenderfynwch ydy’r

brawddegau’n gywir:
Cymraeg; Cymreig; cymreigaidd; Cymru; Cymry
i) Mae e’n siarad Cymraeg da.
ii) Roedd hi’n arfer gweithio yn y Swyddfa Gymraeg.
iii) Bwrdd Croeso Cymry.
iv) Roedd ganddi acen gymreigaidd.
v) Mae nifer o ddawnsiau gwerin Cymreig.
vi) Roedd ganddi delyn deires Cymru.
c) Pa ansoddeiriau yn disgrifio nodweddion ardal ydych chi’n gallu eu ffurfio o’r enwau hyn?
amaethyddiaeth

diwydiant

gwlad

mynydd

bryn

TAFODIAITH

Nodwch yr elfennau hynny yn iaith Jonsi a Miriam James sy’n eu lleoli. Sut mae iaith y ddau yn ymdebygu neu yn wahanol i’r iaith a glywch chi o’ch cwmpas?

TRAFOD

Cyfwelwch â pherson am ei waith a sôn am hynny wrth y dosbarth.

Oes gennych hoff arlunydd neu hoff ddarlun? Trafodwch.

Trafodwch bethau o blaid ac yn erbyn gweithio mewn siop.

YMADRODDION

ers talwm; ers llawer dydd; gynt; yr hen ddyddiau; amser maith yn ôl

YSGRIFENNU

Y lluniau / darluniau ar y wal yn fy nghartref.

Prynu darluniau.

Hapus neu anhapus yn eich gwaith? Pam?