Mustaqil ishi
Download 14.38 Kb.
|
Tarmoq iqt. must.ish-3
- Navigate this page:
- Mavzu:Qurilishda loyiha yechimlari iqtisodiy samaradorligini oshirishi va uning asosiy natijalari. Reja: I. KIRISH: II. ASOSIY QISM
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
|
O'zbekiston Milliy Universiteti Jizzax filiali Psixologiya fakulteti Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo'yicha) yo'nalishi 41_21 guruh talabasi RabbimovJonibekning Tarmoqlar iqtisodiyoti fanidan tayyorlagan MUSTAQIL ISHI Bajardi: Rabbimov J. Tekshirdi:Muxtarov B. Mavzu:Qurilishda loyiha yechimlari iqtisodiy samaradorligini oshirishi va uning asosiy natijalari. Reja: I. KIRISH: II. ASOSIY QISM: 1.Qurilishda ishlab chiqarish samaradorligi. 2.Qurilishda mehnat unumdorligi. 3.Iqtisodiy o'sish. III. XULOSA. IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. Ishlab chiqarish samaradorligi — korxona miqyosida iqtisodiy faoliyat, iqtisodiy dasturlar va tadbirlarning foydali natijalar berishi, olingan iqtisodiy samaraning muayyan qiymatga ega boʻlgan resurslarni qoʻllagan holda eng yuqori ishlab chiqarish hajmiga erishishga sabab boʻlgan ishlab chiqarish omillari, resurslar sarflariga nisbati bilan tavsiflanadi. Ishlab chiqarish samaradorligi korxona faoliyatining yakuniy natijasini koʻrsatadi. Miqdoriy jihatdan ishlab chiqarish samaradorligini mahsulot ishlab chiqarish uchun sarf qilingan mehnat miqdori bilan oʻlchash mumkin, lekin mehnat sarfini aniq oʻlchash ancha qiyin. Shu sababli, ishlab chiqarish samaradorligi mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi; ishlab chiqarish vositalaridan va kapitaldan foydalanish samaradorligi koʻrsatkichlari bilan aniqlanadi. Korxonalarda ishlab chiqarish samaradorligining umumlashgan koʻrsatkichi tovar ishlab chiqarish surʼatlarining oʻsishi hisoblanadi, undan tashqari puldagi harajatlar birligiga toʻgʻri keladigan mahsulot hajmi, balans foydaning asosiy va aylanma fondlar yigindisiga nisbati, toʻla tannarx koʻrsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Mehnat unumdorligining oʻsishi surʼatlari, mehnatni tejash va mahsulot hajmi oʻsishida mehnat unumdorligi hissasi kabi koʻrsatkichlardan ham foydalaniladi. Ishlab chiqarish samaradorligi texnik samaradorlik (ishlab chiqarish hajmi), iqtisodiy samaradorlik (mehnat unumdorligi, mehnat resurslari, asosiy fondlar, aylanma resurslar), ijtimoiy samaradorlik (moddiy resurslar, foyda) hisobiga shakllanadi. Ishlab chiqarish samaradorligini hisoblashdan maqsad samaradorlikka nimalar hisobiga erishilganini aniqlash va yana qanday omillar evaziga uni oshirish mumkinligini belgilashdan iborat.Bugungi kunda jahon iqtisodiyotida inqiroz jarayonlari chuqurlashib, dunyo miqyosida xarid talabi pasayib bormoqda va shunga muvofiq tarzda xomashyo, materiallar, ayniqsa, tayyor mahsulotlar boʻyicha raqobat yildan-yilga kuchayib bormoqda. Koʻplab rivojlangan va yetakchi mamlakatlar tajribasi shuni koʻrsatmoqdaki, raqobatdoshlikka erishish va dunyo bozorlariga chiqish, birinchi navbatda, iqtisodiyotni izchil isloh etish, tarkibiy jihatdan oʻzgartirish va diversifikatsiya qilishni chuqurlashtirish, yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi korxona va ishlab chiqarish tarmoqlari rivojlanishini taʼminlash, faoliyat koʻrsatayotgan quvvatlarni modernizatsiyalash va texnik yangilash jarayonlarini tezlashtirish talab etilmoqda.Samaradorlik — bu istalgan natijani olish qobiliyatidir. Agar biror narsa samarali deb topilsa, bu uning kutilgan yoki kutilmagan natijaga ega ekanligini yoki chuqur, yorqin taassurot qoldirishini anglatadi. Matematika va mantiqda samarali, samarali protsedura mezonlariga mos keladigan metallologik usullarni tavsiflash uchun ishlatiladi. Guruh nazariyasida guruh elementi biror nuqtada samarali (yoki sodiq) harakat qiladi, agar bu nuqta harakat bilan belgilanmagan boʻlsa. Fizikada samarali nazariya fenomenologik nazariyaga oʻxshab, nazariya asosiy (kuzatilmagan) jarayonlarni toʻgʻri modellashtirishi daʼvosisiz maʼlum (kuzatilgan) taʼsirlarni tushuntirishga moʻljallangan asosdir. Issiqlik uzatishda, samaradorlik, NTU usulini qoʻllashda issiqlik uzatgich ishlashining oʻlchovidir. Tibbiyotda samaradorlik davolashning amalda qanchalik yaxshi ishlashi bilan bogʻliq, ayniqsa pragmatik klinik sinovlarda koʻrsatilgandek, samaradorlikdan farqli oʻlaroq, tushuntirish klinik yoki tadqiqot laboratoriyasi tadqiqotlarida qanchalik yaxshi ishlashini oʻlchaydi. Boshqaruvda samaradorlik toʻgʻri ishlarni bajarish bilan bogʻliq. Peter Drucker bizga "samaradorlikni oʻrganish mumkin va oʻrganish kerak " ekanligini eslatgan[3]. Inson va kompyuter oʻzaro taʼsirida samaradorlik „tizimdan foydalanish paytida foydalanuvchilarning vazifalarining aniqligi va toʻliqligi“ sifatida aniqlanadi[4]. Harbiy fanda samaradorlik — bu maqsadli tizimda, uning xatti-harakatida[5], qobiliyatida aktivlarida yakuniy holatga erishish, maqsadga erishish yoki samarani yaratish bilan bogʻliq boʻlgan oʻzgarishlarni baholash uchun ishlatiladigan mezon[6]. Jangovar samaradorlik esa: „…harbiy qismning xulq-atvori, operativligi va rahbariyatiga asoslangan jangovar harakatlarga tayyorligi. Jang samaradorligi harbiy kuchlarning oʻz maqsadiga erishish qobiliyatini oʻlchaydi va umumiy harbiy samaradorlikning tarkibiy qismlaridan biridir“Effektiv soʻzi baʼzan miqdoriy maʼnoda „juda samarali yoki unchalik samarali emas“ maʼnosida ishlatiladi. Biroq, na samaradorlik, na samarali yoʻnalish (ijobiy yoki salbiy) va berilgan taʼsirning standarti bilan taqqoslanishi haqida maʼlumot bermaydi. Boshqa tomondan, samaradorlik — istalgan effektga erishish darajasi; istalgan effektning istalgan miqdorini ishlab chiqarish qobiliyati yoki berilgan maqsadga erishishdagi muvaffaqiyat. Mehnat unumdorligi - ishlab chiqarish jarayonida kishilar mehnatining foydaliligi, samaradorligi va mahsuldorligi; Mehnat unumdorligi ishlovchining maʼlum vaqt birligi (soat, smena, oy, yil) ichida tayyorlagan mahsulot hajmi bilan oʻlchanadi. Mehnat unumdorligi tarmoqlari va korxonalarda mehnat unumdorligi yalpi yoki sof mahsulot asosida hisoblanadi. Yillik mahsulot hajmini oʻrtacha ishlovchilar soniga boʻlish orqali bir ishlovchi hisobiga yaratilgan mahsulot aniqlanadi. Mehnat unumdorligining oʻsishi mahsulot birligini ishlab chiqarishda mehnat sarfining kamayishi demakdir. Mehnat unumdorligi yuqori boʻlsa, jami-yat har bir xodim hisobiga koʻproq mahsulot tayyorlash, binobarin, oʻzining oʻsib borayotgan ehtiyojlarini toʻlaroq qondirish imkoniyatiga ega boʻladi. Mehnatning asosiy kapital bilan taʼminlanishini yaxshilash, fantexnika taraqqiyoti yutuqlari va yangi texnologiyani joriy etish, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish, xodimlarning malakasini va texnik tayyorgarlik darajasini, madaniyatini, maʼlumotini oshirish Mehnat unumdorligi oʻsishining eng muhim omillaridandir. Mehnat unumdorligini baholashning statistik usullari va ko'rsatkichlari: tabiiy, mehnat va xarajat usullari. Ish haqi (ish haqi) fondlarini aniqlash va tahlil qilish tizimlari va statistik ko'rsatkichlari. Mehnat unumdorligi va ishchilarning ish haqining o'sish sur'atlari nisbati ko'rsatkichlari: oldinga siljish va elastiklik koeffitsientlari. Mehnat unumdorligi - bu insonning mehnat faoliyatining ish vaqti birligiga ma'lum miqdor va sifatdagi mahsulot, xizmatlar, ishlarni ishlab chiqarish qobiliyati va natijasidir. Mehnat unumdorligi ko'rsatkichlari foydalanish samaradorligini tavsiflaydi mehnat resurslari(ishchilar mehnati) xalq xo'jaligida. I-chi mahsulot miqdori (q i) naturada (dona, metr, litr va boshqalar) yoki bir ishchiga (PPP) yoki bitta ishchiga (rubl / kishi) qiymat ko'rinishida o'lchanadi. Korxonalar statistikasida mehnat unumdorligi uchta asosiy usul bilan o'lchanadi: tabiiy, mehnat va tannarx. Tabiiy usulda mehnat unumdorligi ma'lum bir mehnat zichligi bilan vaqt birligiga ma'lum turdagi mahsulotning miqdori va sifati (q i) ishlab chiqarish ko'rsatkichi (w qi) bilan belgilanadi: Joriy davrda (w qi 1) mehnat unumdorligining asosiy (w qi 0) bilan solishtirganda o'zgarishi mehnat unumdorligi indeksi bilan o'lchanadi: I wqi = w qi 1 / w qi 0. Mehnat usulida mehnat unumdorligi ishlab chiqarishning mehnat intensivligi (t i) bilan belgilanadi. Mehnat unumdorligining o'zgarishi (baza t i0 ga nisbatan joriy mehnat zichligi t i1 ning o'sishi yoki kamayishi) ishchilarning mehnat unumdorligi indeksi - ma'lum turdagi (qi) uchun individual (bir moddali) indeks bilan baholanadi. mahsulotlar i qi = t i0 / t i1, konsolidatsiyalangan (ko'p elementli) agregat indeks: I t i = ∑ t 0 q 1 / ∑ t 1 q 1 va butun diapazon, assortiment va jismoniy hajm uchun o‘rtacha arifmetik indeks I ti = ∑ i qi t 1 q 1 / ∑t 1 q 1 (t 0 = iqt 1) yoki I ti = ∑ i qi T i1 / ∑T i1 mahsulotlar (t 0> t 1 deb qabul qilinadi). Mehnat usuli (I t i = ∑ t 0 q 1 / ∑ t 1 q 1) inson (ishchilar) mehnat faoliyatining turli sohalari va turlarida mehnat unumdorligini aniqlash (hisoblash, o'lchash) va tahlil qilishning klassik (kanonik) statistik usulidir, chunki bu usulda (va uning ko'rsatkichlari) mehnat unumdorligining o'sishi falsafasi va iqtisodiy mazmuni (mohiyati) mos keladi - joriy (yoki kelajakda) davrda mehnat unumdorligining oldingi davrga nisbatan o'sishi uchun, mahsulot ishlab chiqarishning mehnat zichligi (vaqt xarajatlari) kamayishi kerak, ya'ni ... shart bajarilishi kerak: t 1< t 0 (t 0 >t 1). Mehnat usulida mehnat ko’rsatkichlaridagi hisob va maxraj o’rtasidagi farq korxonaning i-turdagi mahsulot ishlab chiqarish va sotish uchun sarflangan mehnat xarajatlarining mutlaq o’zgarishini ∆t = t i1 - t i0 yoki mahsulot ishlab chiqarishni belgilaydi. butun joriy aylanma (∑p 1 q 1) ∆T 1 = ∑ t 1 q 1 / ∑ t 0 q 1, bu mehnat unumdorligi oshishi bilan shartli ravishda bo'shatilgan ishchilar sonini (∆Ch shartli bo'shatish) aniqlash imkonini beradi. Urazov Rossiya qurilish kompaniyalari mehnat migrantlarini o‘z mamlakatlarida o‘qitishga harakat qilishgan, lekin ular muammoga duch kelgani ta’kidladi: Rossiya biznesi mablag‘i evaziga o‘qitilgan va tayyorlangan quruvchilar oxir-oqibat boshqa davlatlarga ketishmoqda. "Hozir qanday holatdamiz: bizga rus tilini bilmagan va hech qachon qurilish maydonida ishlamagan odamlar kelmoqda. Odamga qaytadan asosiy narsalarni o‘rgatishimiz kerak. Hozir qurilishda ta’lim tizimi yo‘q, quruvchilar qanday qilishmoqda? Ular odamni ish joyida tayyorlashadi". Oʻsish (iqtisodiyotda) — mamlakatda tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar yaratish hajmining oldingi yil (davr)larga nisbatan koʻpaygan miqdorda takrorlanishi. Iqtisodiy oʻsishni taʼminlash har qanday mamlakat iqtisodiy siyosatining asosiy maqsadi hisoblanadi. Yildan yilga aholi sonining koʻpayishi, kishilar ehtiyojlarining mutassil ortib borishi iqtisodiy Oʻsishni shart qilib qoʻyuvchi asosiy sabablardandir. Iqtisodiy Oʻsish aholi turmush darajasini oshirishga, xalq farovonligini taʼminlashga xizmat qiladi. Iqtisodiy Oʻsish negizida iqtisodiyotdagi yetakchi tarmoqlarning rivojlanishi turadi. Iqtisodiy oʻsish ishlab chiqarishning ilgʻor tuzilmasiga, yuqori mehnat unumdorligi darajasiga, ichki va tashqi bozorda talab katta boʻlgan raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishga, mahsulotni qulay bozorlarda sotishga tayanadi. Boshqacha aytganda, iqtisodiy Oʻsish mahsulot ishlab chiqarishning real hajmini muttasil qoʻpaytirib borish va ayni paytda jamiyat taraqqiyotida texnologik, iqtisodiy va ijtimoiy tavsiflarning yaxshilanib borishini anglatadi. Iqtisodiy Oʻsishni aniqlash va hisoblashda mamlakat iktisodiy taraqqiyotining eng umumiy koʻrsatkichi boʻlgan yalpi ichki mahsulot (YAIM) asos boʻlib xizmat qiladi va iqgisodiy oʻsishning muayyan davr mobaynida real YAIM hajmining ijobiy tomonga oʻzgarishini koʻrsatadi. Iqtisodiy oʻsish surʼatlari YAIM oʻsish surʼatlarida oʻz aksini topadi. Iqtisodiy Oʻsish mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishining umumiy holatini ifodalaydi. Real YAIM hajmining oʻzgarishi mamlakat iktisodiyoti holati va dinamikasi toʻgʻrisida maʼlumot bersada, iqtisodiy Oʻsishni toʻliq aks ettirmaydi. Mas, mamlakat aholisining Oʻsish surʼati 3% ni, real YAIM ning Oʻsish surʼati ham 3% ni tashkil etdi. Bunday holatda, garchi YAIM hajmi oʻsgan boʻlsada, kishilarning daromadlari oʻzgarmay qoladi. Shu sababli iqtisodiy Oʻsishni toʻlaroq aks ettirish uchun boshqa bir koʻrsatkich — aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan real YAIMning oʻzgarishi qoʻllaniladi. Real YAIM hajmining oʻzgarishi umuman mamlakat iqtisodiyotining muayyan davr oraligʻidagi rivojlanishini ifodalasa, aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan real YAIM hajmining oʻzgarishi iqtisodiy rivojlanishga kishilar turmush darajasi orqali baho berishga xizmat qiladi. Mamlakat iqtisodiyotida yaratilgan YAIM ishlab chiqarish omillari — yer, kapital va mehnat resurslarining oʻzaro taʼsirida shakllanadi. Bular iqtisodiy Oʻsishning miqdoriy omillariga kiradi (mas, foydalanilayotgan ekin maydonlarni kengaytirish YAIM oʻsishiga ijobiy taʼsir koʻrsatadi). Ushbu omillarni ishlab chiqarish jarayoniga kengroq jalb etish natijasida yuz beradigan iqtisodiy Oʻsishekstensiv oʻsish deb ataladi. Iqtisodiy Oʻsishning sifat omillari ham mavjud boʻlib, ularga mehnat, kapital va yer (tabiiy) resurslari unumdorligi kiradi. Sifat omillari hisobiga yuz beradigan iqtisodiy Oʻsish intensiv oʻsish deb yuritiladi. Ishlab chiqarish omillarining cheklanganligi ekstensiv Oʻsish.ning imkoniyatlarini chegaralaydi. Shu sababli resurslar cheklanganligi sharoitida intensiv oʻsish samarali hisoblanadi. Fantexnika taraqqiyoti ham intensiv iqtisodiy oʻsishni ragʻbatlantiradi. Keyingi yillarda bir qator ijtimoiy qoʻrsatkichlar iktisodiy Oʻsish sharti va natijasi tarzida qaralmoqda. Oʻsish sohasida — bandlikning yukobiy dinamikasi; taqsimot sohasida — aholining real daromadlari va boshqalar bir qator koʻrsatkichlar dinamikasi; ayirboshlash sohasida — savdo va umumiy ovqatlanish moddiy bazasining rivoji, chakana savdo aylanmasi dinamikasi; isteʼmol sohasida — isteʼmolning va noishlab chiqarish jamgʻarishning oʻsishi shunday koʻrsatkichlarga kiradi. Iqgisodiy oʻsishning asosiy ijobiy tomoni — uning ishlab chiqarish va isteʼmol tuzilmasi oʻzgarishlariga taʼsir koʻrsatishidir. XULOSA Qurilish konstruksiyalari — bino va inshootlarning asosiy qismlari. Koʻtaruvchi, toʻsuvchi, koʻtaruvchi-toʻsuvchi va yopuvchi kabi turlarga boʻlinadi. Arka, ferma va rama shartli ravishda koʻtaruvchi; devor va yopmalarning panellari, gumbaz va boshqa toʻsuvchi, koʻtaruvchi va yopuvchi Qurilish konstruksiyalari hisoblanadi. Qurilish konstruksiyalarining tekis (balka, ferma, rama) va fazoviy (gumbaz va boshqalar) xillari bor. Qurilish konstruksiyalari beton va temir-beton, metall, plastmassa, yogʻoch va gʻishtdan ishlanadi. Qurilishda beton va temir-beton konstruksiyalar keng tarqalgan. Gidro-texnika inshootlari, yoʻllar, aero-dromlar, rezervuarlar qurishda yaxlit temir-beton ishlatiladi. Maxsus beton va temirbeton yuqori va past temperaturalar yoki kimyoviy agressiv muhitlar taʼsi-rida boʻladigan inshootlarni qurishda qoʻllaniladi. Metall konstruksiyalar, asosan, koʻp qavatli bino va inshootlarning sinchlari, sexlar, katta hajmli rezervuarlar, koʻpriklar qurishda ishlatiladi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Iqtisodiy ta'limning o'qitish tеxnologiyalari G' Akadеmik S.S. Gulomov taxriri ostida mualliflar jamoasi. - T.: TGEU, 2005. 2. Kudratov E.O' Korxonaning ishlab chiqarish fondlari samaradorligini oshirish yo'llari («Fayz» ochiq xissadorlik Xolding kompaniyasi misolida). Toshkent, TDIU, BMI, 2004. 3. Salimov B.T., Mustafakulov Sh.I. Mikroiqtisodiyot: masalalar, naunalar, topshiriqlar, testlar. - Т.: «Gi Print», 2010.-244 b. 4. Бойжигитов С. К. Маркетинговые стратегии повышения эффективности (на примере промышленного предприятия)/СК у. Бойжигитов //Маркетинг в России и за рубежом. - 2021. - Т. 1. - С. 95-97. Download 14.38 Kb. Share with your friends:
|