Ызбекистон Республикаси

Download 205 Kb.

Date	13.06.2024
Size	205 Kb.
	#64398

C tilinde standard funksiyalar

Tema: C++ tilinde standard funksiyalar
Joba :

1. Standart funksiyalar.
2. Túrli ańlatpalardı BASIC (PASCAL) programmalastırıw tilinde jazılıwı.
3. Berilgen variant boyınsha tapsırmalardı algoritm blok -sxemasın jaratıw.
4. Programma dúziw.
5. Nátiyje alıw.

Standart funksiyalar
Júdá kóp jaǵdaylarda esaplaw xarakterindegi mısallardı sheshiwde ayırım funksiyalardıń bahaların esaplawǵa tuwrı keledi. Mısalı, hám t.b. Bul fu
nksiyalar standart funksiyalar dep ataladı. Basic tilinde bul funksiyalardı esaplaw ushın translyatorning kitapxanasına kiritilgen arnawlı bólim programmalardan paydalanıladı. Standart funksiyalardıń atları Basic tilinde 3 lotin hárıbinen ibarat boladı. Funksiyalardıń argumenti qálegen arifmetik ańlatpa bolıp, olar funksiya atınan keyin kishi qawıslar ishinde turıwı shárt.
Tómendegi kestede ayırım standart funksiyalardıń dizimi hám Basic tilinde jazılıwı keltirilgen.

№	Funksiyalar	Matеma- tik shaklda yozilishi	Basic tilida yozilishi	Izoh
1	Sinus	sin x	SIN(X)	x-radianda
2	Kosinus	cos x	COS(X)	x-radianda
3	Tangеns	tg x	TAN(X)	x-radianda
4	Arktangеns	arctgx	ATN(X)	x-radianda
5	Eksponеnta	ex	EXP(X)	е 2,71828
6	Natural logarifm	lnx	LOG(X)	x0
	Kvadrat ildiz		SQR(X)	x 0
8	Absolyut qiymat	\|x\|	ABS(X)	x-ixtiyoriy
9	X dan oshmagan eng katta butun son		INT(X)	INT(-3.2) -4 INT(3.2) 3
10	Ishora	sign x	SGN(X)	x- ixtiyoriy
11	Tasodifiy miqdor	-	RND(X)	0

Kesteden kórinip turıptı, olda, standart funksiyalar dizimi júdá shegaralanǵan eken. Birpara funksiyalardıń ma`nisi almastırıw funksiyaları ma`nisinen paydalanıp tabıladı. Tómendegi kestede birpara almastırıw formulaları berilgen.

№	Funksiyalar	Matеmatik shaklda yozilishi	Almashtirish formulasi
1	Arksinus	Arcsin x
2	Arkkosinus	Arccos x
3	Arkkotangеns	Arcctg x
4	Pi
5	Sеkans	sec x
6	Kosеkans	Cosec x
7	Kotangеns	ctg x
8	Burchak
9	Radian
10	Logarifm	loga x
11	Gipеrbolik sinus	sh x
12	Gipеrbolik kosinus	ch x
13	Gipеrbolik tangеns	th x
14	Arkgipеrbolik sinus	arcsh x
15	Arkgipеrbolik kosinus	arkch x
16	Arkgipеrbolik tangеns	arcth x

Arifmetik ańlatpalar hám olardıń Basic programmalastırıw
tilinde jazılıwı

Arifmetik ańlatpalar mudamı sanlı mániske iye bolıp, olar ózgermeytuǵın hám ózgeriwshi shamalar, funksiyalar, ápiwayı bólshekler, arifmetik belgiler járdeminde payda etinadi.
Arifmetik ámellerdi Basic tilinde jazıwda tómendegi belgilerden paydalanıladı:

- darajaga oshirish;
* - ko`paytirish;
Q - qo`shish;
- - ayrish;
Ғ - bo`lish;
MOD – bo`lish natijasi butun

Bul ámel belgilerinen bizge notanishi 3: dárejege kóteriw, kóbeytiw hám eki sannı bolǵanda nátiyjeni pútkil bólegin ajıratıw.

Ekenin aytıw kerek matematikada dárejege asırıw belgisi joq. Biraq programmalastırıw tillerinde hár qanday jazıw bir qatarda jazılǵanlıǵı sebepli dárejege asırıw (), kóbeytiw (*) hám eki sannı bolıp pútkil bólegin ajıratıw (MOD) belgileri kiritilgen.
Mısalı:

Matеmatikada yozilishi	Dasturlash tilida yozilishi
	A^5
	A*B
yoki	A V
A ni V ga bo`lganda butun qismini ajratish	A MOD B

Arifmetik ańlatpanı esaplaw ushın ol jaǵdayda qatnasqan barlıq ózgeriwshiler-dıń ma`nisi aldınan málim bolıwı shárt. Arifmetik ańlatpalardı esaplawda tómendegilerdi esapqa alıw kerek:

Aldın qawıslar ishindegi ámeller orınlanadı. Eger qawıslar juftligi bir qansha bolsa, ol halda esaplaw eń kishi qawıslardan baslanadı.
Qawıslar ishinde ámeller tómendegi tártipte orınlanadı :
funksiyanıń ma`nisi esaplanadı ;
dárejege asıriladı ;
kóbeytiw, bolıw hám pútkil nátiyjeli bolıw ;
qosıw hám ayırıw ;
Birdey ámeller izbe-iz kelse, esaplaw shep tárepten ońǵa qaray orınlanadı.
Tómendegi mısalda ámellerdiń atqarılıw izbe-izligi keltirilgen:

-	X * B	*	C D	*	I^E		A*	SIN(X 3)
9	4	5	6	7	3	10	8	2 1

Buǵan mısal:

teńlemeni Basic tilinde jaziliwi tómendegishe :
SQR(2-SIN(2*X)^2)

Qálegen dárejeli túbir kórinisindegi ańlatpanı esaplawda Kórinisindegi ekvivalent formuladan paydalanıladı.
Masalan, ifoda quyidagicha yoziladi:

((X-3)^3 (Y 2)^2)^(1 5)

Sonı názerde tutıw kerekki, eki arifmetik ámeldi izbe-iz jazıw múmkin emes. Mısalı, ko`rinishidagi misolni A -B ko`rinishida yozish xato bo`ladi. Bu ifodani A (-B) yoki -A B ko`rinishida yozish mumkin. Qavslarni turli joylarda ishlatish turli natijalarga olib kеlishi mumkin. Masalan, (A B) C yozuv ifodaning, A B C yozuv esa ifodaning Basicdagi yozilishidir.

Teris bahanı tek pútkil dárejege asırıw múmkin.

Shártli ańlatpalar hám olardı Basic programmalastırıw tilinde jazılıwı

Shártli ańlatpalar shamalardı salıstırıwlawdan payda boladı hám olar qatnastı quraydı.

Basic tilida munosabatlarda quyidagi taqqoslash bеlgilari qo`llaniladi:

Munosabat	Taqqoslash ishorasi	Misollar
Kichik ( ) Katta emas ( ) Tеng ( ) Tеng emas ( ) Kichik emas ( ) Katta ( )		X < Y X <  Y X  Y X < > Y X >  Y X > Y

Qatnaslardıń orınlı yamasa jónsizligine qaray, onıń ma`nisi ras yamasa ótirik bolıwı múmkin. Mısalı, 1>0 qatnastıń ma`nisi mudamı ras bolsa, 4>5 qatnastıń ma`nisi mudamı ótirik bolıp tabıladı. Qatnaslardıń ma`nisi ádetde logikalıq shamalar dep ataladı hám olar joqarıdaǵı shártlerdiń ma`nisinen ibarat esaplanadi.

Bеrilishi	Basicda yozilishi
	D < 0
	(A B)^2 (C D)^2
	ABS(SIN(X)) 1

Joqarıda keltirilgen qatnaslar ápiwayı yamasa ápiwayı qatnaslar dep ataladı. Ápiwayı qatnaslardan logikalıq ámeller járdeminde quramalı qatnaslar yamasa logikalıq ańlatpalar payda etinadi. Basic tilinde logikalıq ámel belgileri retinde AND (logikalıq kóbeytiw), OR (logikalıq qosıw ) hám NOT (biykar ) sózleri qollanıladı.

AND (hám), OR (yamasa ) hám NOT (biykar ) ámellerin nátiyjesin tómende keltirilgen kesteden biliw múmkin. Kestede X hám Y ápiwayı qatnaslar, R - ras hám YO - ótirik X hám Y qatnaslardıń múmkin bolǵan bahaları bolıp tabıladı.

X	Y	X AND Y	X OR Y	NOT X
R R YO YO	R YO R YO	R YO YO YO	R R R YO	YO YO R R

Kesteden kórinip turıptı, olda, AND ámeliniń nátiyjesi ras bolıwı ushın X hám Y lar ras bolıwı, OR ámeliniń nátiyjesi ras bolıwı ushın X hám Y dıń qandayda-birı ras bolıwı jetkilikli. NOT ámelinde argumentning ótirik bolıwı, onıń rostligini támiyinleydi.

Quramalı qatnaslarǵa mısallar :

45 AND XY

SIN (X) 1 OR XX
NOT (X (Y1) ^2)
Logikalıq ańlatpalardı esaplaw tártibi tómendegishe bolıp tabıladı:
logikalıq ańlatpa quramına kiretuǵın arifmetik ańlatpalar esaplanadı ;
Ápiwayı qatnaslardıń ras yamasa ótirikligi anıqlanadı ;
logikalıq ámeller orınlanadı.

Logikalıq ámeller izbe-iz kelip aldın NOT, keyininen AND hám aqırında OR ámeli orınlanadı. Kerek bolǵanda qawıslar járdeminde bul ámellerdiń izbe-izligin ózgertiw múmkin.

Matematikada joqarıdaǵı ámeller (AND), (OR) hám (NOT) belgiler járdeminde de ańlatıladı.

1-masala:

cls
rem “Hisoblash”

input “xқ”;x
yқ0,009*exp(9*x)Қx^(1Ғ5)Қ(x^(1Ғ9))*10^4Қabs(8,08-9,2*(x^9))
zқ7,007*10^9Қx^(1Ғ6)*exp(-9*x)Қabs(1,1-9,9*(x^(1Ғ9)))
print “yқ”;y,”zқ”;z
e
y=0,009*exp(9*x)+x^(1/5)+(x^(1/9))*10^4+abs(8,08-9,2*(x^9))
z=7,007*10^9+x^(1/6)*exp(-9*x)+abs(1,1-9,9*(x^(1/9)))

Бош.

Х

y, z

Тамом
nd

2-masala:

cls
rem “Hisoblash”

input “xқ”;x
yқexp(-a*b)*sqr(xҚ1)Қ((xҚ1,5)^(1Ғ3))
print “yқ”;y
e
y=exp(-a*b)*sqr(x+1)+((x+1,5)^(1/3))

Бош.

Х

y

Тамом
nd

Paydalanilǵan ádebiyatlar:

1. I. Karimov. Bárkámal áwlad - Ózbekstan rawajlanıwınıń tiykarı.
T.: “Ózbekstan”.- 1998.
2. I. A. Karimov. Joqarı ruwxıylıq - jeńilmes kúsh. T.: “Mınawyat”, 2008, 61 - bet
3. L. P. Pressman Metodika primeneniya texnicheskix srestv obucheniya.- M.: Prosveshenie, 1988. 192 c.
4. SHaxmaev N. M. Texnicheskie sredstva obucheniya.-M.: Znanie, 1975. 191 c
5. Belkin E. L., Karpov v. v., Xarnash P. I. Texnicheskie sredstva obucheniya.- YAroslavl, 1977.
6. Driga I. I., Ósik G. I. Texnichesie sredstva obucheniya v obsheobrazovatelnoy shkole.- M.: Prosveshenie, 1985.
7. Zavade A. S. Uchebnoe kino na urokax istorii v v-vII klassax.-M.: MGIUU, 1981.
8. Pressman L. P. Osnovi metodikalıqı primeneniya ekranno-zvukovix sredstv v shkole.-M.: Prosveshenie, 1976.
9. CHashko L. v. Grafoproektor na urokax.-Kiev: Radyanska shkola, 1981 (na ukr. YAz.).
10. SHmargun N. I. Ekranno- zvukovie posobiya v obuchenii fizike.-M.: Prosveshenie, 1985.

Download 205 Kb.

Share with your friends: