Tablo 1. Ruminantlarda değişik ön mide hastalıklarındaki rumen sıvısı parametreleri

Tablo 1. Ruminantlarda değişik ön mide hastalıklarındaki rumen sıvısı parametreleri

- Ruminal ve sistemik asidozisi düzeltmek,

- Rumende daha fazla laktik asit üretimini engellemek,

- Sıvı-elektrolit kayıplarını düzeltmek ve kan volümünde düzenliliği sağlamak,

- Ön mide ve barsak hareketlerini normal duruma getirmek,

- Kalp ve dolaşım sisteminin desteklenmesi, ve karaciğerin korunmasıdır.

İyi bir klinik muayene ve laboratuar bulgularının yardımıyla mümkün olan en kısa sürede hastalığın erken teşhisine gidildikten hemen sonra yapılması gereken ilk işlem, rumenotomi, oral tedavi veya antiasitlerle sistemik tedavi işlemlerinden birine karar vermektir. Tedavi seçeneklerinden herhangi birine karar vermede; hayvandaki dehidrasyon derecesi, musküler güç, kalp frekansı, beden ısısı, mental bozukluğun derecesi, kan pH’sı ve plazma HCO₃^- düzeyinin öncelikle belirlenmesi gereklidir.

Hayvanda şiddetli depresyon hali, hipotermi, rumen içeriğinin fazla sulanması, kalp frekansının >110-130/dakika çıkması ve rumen pH’sı <5 ise hemen rumenotomi yapılarak rumen boşaltılır. Rumen boşaltıldıktan sonra rumen suyla yıkanır, böylece rumende laktik asit ve türevleri uzaklaştırılır. Rumene 15-20 litre taze rumen sıvısı, biraz kaliteli kuru ot ve 100 gram iz elementi karışımı verilerek rumen kapatılır. Rumenotomi kadar olmasa da faydalı bir yöntem de gastrik lavajdır. Rumene sonda uygulayarak sifon hareketiyle rumen boşaltılmaya çalışılır. Bu yöntemin avantajı operasyon yapmadan rumenin boşaltılmasının sağlanmasıdır. Ancak dezavantaj olarak sonda aletinin mide içeriğiyle sık sık tıkanması ve aspirasyon pnömonisi riskidir.

Ruminal asidozu düzeltmek için oral yolla MgO, MgOH, NaHCO₃, CaCO₃ 1 gram/kg CA dozda ve 8-12 litre ılık su içerisinde direk rumene verilir. Daha sonraları doz 1/4 ve 1/ 6 oranlarında azaltılarak ve rumenin boşaltıldığı durumlarda 250 mg/kg dozda verilmelidir. Sistemik asidozisi düzeltmek için öncelikle plazma volümünün artırmak gereklidir. Kan dolaşımının düzenliğinin sağlanmasıyla doku hipoksisi önlenerek, hastalığın şiddeti azaltılır. Hastada ortaya çıkan metabolik asidozisi ortadan kaldırmak için intra venöz yolla verilecek en iyi sistemik antiasit % 5.4’lük hipertonik NaHCO₃’tür. Vücuttan eksilen HCO₃ miktarının hesaplandıktan sonra kaybın şiddetine ve miktarına göre hipertonik veya izotonik HCO₃’lı solüsyonlar tercih edilir. Hastaya verilecek HCO₃ miktarının hesaplanması;

Gerekli HCO₃ (mmol)= Baz açığı x 0.3 x kg canlı ağırlık

Baz açığı= 24- ölçülen plazma HCO₃ düzeyi formülüyle yapılır.

Ancak HCO₃ kaybı hesaplanamıyorsa 0.1-0.2 gr/kg canlı ağırlığa NaHCO₃ hesaplanarak 1/3’ü hipertonik, geri kalanı izotonik olarak verilir. Aynı amaçlı laktatsız ringer solüsyonu da kullanılabilir. Kaybolan HCO₃ miktarı sağlandıktan sonra sığırlara 2-4 litre, koyunlara 0.5-1 litre izotonik NaCl solüsyonları verilir. Sıvı-elektrolit kayıplarını düzeltmek ve kan volümünde düzenliliği sağlamak için izotonik ve hipotonik solüsyonların verilmesi gereklidir.

Rumende daha fazla laktik asit üretimini engellemek amacıyla hayvanlara oral yolla antibiyotikler verilir. Bu amaçla oral yolla 1-2 gr Neomycine, 2-5 gr Chloramphenicol, 5-10 gr Tetrasiklinler verilir. Laktik asit metabolizmasını düzenlemek için yine oral yolla bira mayası ve ekmek mayası (500 gr) verilir ve tiamin yetersizliğini önler.

Ön mide ve barsak hareketlerini normal duruma getirmek amacıyla rumenin boşaltılmasını takiben taze rumen içeriği veya rumen stimulantları (Vetarumex) verilebilir. Ayrıca rumen mukozasını korumak için keten tohumu maserasyonu ve toksik maddelerin fiksasyonu ve sindirim kanalından atılmaları için 100 gr humin asit, 500 karbomedisinalis sonda ile verilir.

Destekleyici tedavi olarak; asidozis sonucu oluşacak tiamin eksikliğini gidermek (tiamin hidrokloride 500-1000 mg İM veya İV) ve rumen kontraksiyonlarını düzenlemek için B₁ vitamini (Nervit, 4-8 mg/kg CA), vitamin B-kompleks (Berovit, 15-20 ml), iyonize kalsiyum eksikliğini gidermek için parenteral Ca (Ca-boroglukonat) enjeksiyonları yapılır. Hayvanda topallık varsa antihistaminikler (300-400 mg, günde 3 kez SC), mikotik ruminitisi engellemek için Thiabendazol gibi ilaçlar verilir. Karaciğerin korunmak için, % 20-50’lik glikoz solüsyonu (sığırlara 500-1000 ml, koyunlara 100-250 ml) içerisinde methionin (sığırlara 100-300 ml, koyunlara 25-50 ml) intra venöz yolla verilir.
KRONİK RUMEN ASİDOZİSİ (Düşük Süt Yağı Sendromu veya Kronik Laminitis)

Uzun süre konsantre yemle beslenen hayvanlarda görülür. Laktik asit üretiminde artış, selülotik bakterilerin sayısında azalma ve nişasta ve glikozu parçalayan bakterilerin sayında artışla karakterize bir beslenme hastalığıdır. Fermantasyon özelliği olan bakterilerin sayısının aşırı artışına bağlı olarak laktik asit üretiminde bir artış meydana gelir. Ancak üretilen laktik asitler hızla metabolize olur fermentasyon sonucu uçucu yağ asitlerinin konsantrasyonu artar ve rumen pH’sı <5 olur. Rumendeki asidik durum salya ile yeterince tamponlanamayınca kronik ruminal asidozis gelişir. Rumende bütirik ve propiyonik asit artarken asetik asit miktarı düşer. Artan bütirik ve propiyonik asit rumen papillarında proliferasyona ve ileri dönemlerde parakeratoza neden olur. Parakeratoz sonucu uçucu yağ asitlerinin emilimi azalır, yangı ve travma riski artar, karaciğerde apseler meydana gelir. Klinik olarak performansta gerileme, iştahsızlık, kilo kaybı ve kronik topallık görülür. Dışkıda sindirilmemiş gıda görülür. Metilen mavisi indirgeme testi 3-5 dk arasında, rumen pH’sı 5 veya altında, rumen içeriği sulu ve asit kokulu olup protozoon sayısı azalmıştır. Süt yağı önemli oranda azalır bu nedenle düşük süt yağı sendromu olarak adlandırılır.

- Akut rumen asidozu tehlikesi, - Yeme depresyonu - Timpani

- Abomasum deplasmanı - Sekum dilatasyonu - Karaciğer apseleri

- Selüloz sindirimi depresyonu - Rumen mukozasının hiperkeratozu

- Osteopati (osteoporose) - Fosfatüri - Kalsiüri - Hipokalsemi

- Mastitis - Purulent endometritis - Enfeksiyon riskinin artması - Lenfositozis

- Yağlanma sendromu - Süt yağı eksikliği sendromu - CCN - Ketozis

- Kronik intersitisyel nefritis - Artan amonyak eliminasyonu - Fertilite bozuklukları

• 
  Rumen hareketlerine etkili olan kaba liflerin (Kuru ot, vs.) yeterince verilmesi,
  
• 
  Yemleme sırasının değiştirilmesi (Kaba yemden 1-2 saat sonra konsantre yem verilmesi),
  
• 
  Yemleme frekansının arttırılması,
  
• 
  Rumen tamponatı verilmesi (4gr NaHCO₃/10 kg CA/gün, oral),
  
• 
  İyon değiştiricilerin verilmesi (%2-3 Bentonit/kuru madde miktarı/gün),
  
• 
  Samanları NaOH ile muamele edilmesi.